Giải Nobel Y học năm 2018 là các công trình nghiên cứu mở đường trong điều trị ung thư bằng liệu pháp miễn dịch của hai nhà khoa học James P.Allison (Mỹ) và Tasuku Honjo (Nhật Bản). Hiện tại đông đảo bệnh nhân đang rất quan tâm việc ứng dụng phương pháp điều trị mới này tại các Bệnh viện ở Việt Nam.

Dùng hệ thống miễn dịch của cơ thể để tiêu diệt tế bào ung thư

Hai nhà khoa học đã phát hiện rằng, hệ thống miễn dịch trong cơ thể người có thể được khai thác để tấn công các tế bào ung thư.

Hệ thống miễn dịch vốn có thể phát hiện và tiêu diệt các tế bào đột biến, nhưng các tế bào ung thư lại phát triển cơ chế ức chế phần nhận biết của tế bào miễn dịch, làm cho tế bào miễn dịch coi tế bào ung thư là tế bào bình thường và không tiêu diệt tế bào ung thư.

Kháng thể kháng PD1 do GS Tasuku Honjo (76 tuổi, ĐH Kyoto, Nhật Bản) tìm ra và kháng thể kháng CTLA4 do GS James P.Allison (70 tuổi, ĐH Texas, Mỹ) tìm ra, đã chính thức trở thành thuốc điều trị ung thư mới nhất trên thế giới. Các thuốc trên có vai trò hoạt hóa và kéo dài tuổi thọ của các tế bào miễn dịch đặc hiệu để các tế bào này có thể nhận diện và tiêu diệt các tế bào ung thư.

Tại Việt Nam, GS Tạ Thành Văn – Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Y Hà Nội – người học trò Việt Nam đầu tiên của GS Tasuku Honjo – đã cùng cộng sự tại ĐH Y Hà Nội ứng dụng liệu pháp tế bào miễn dịch trị liệu tự thân từ đầu năm 2017, theo cơ chế tương tự với phát minh trên là tăng cường vai trò của hệ thống miễn dịch song với hướng tiếp cận khác.

GS Văn cho hay, với liệu pháp này, các tế bào miễn dịch của bệnh nhân được phân lập, nhân lên và biệt hoá ở ngoài cơ thể sau khi đạt được số lượng lớn thì được truyền trở lại cơ thể người bệnh. Bệnh nhân được lấy khoảng 10-30ml máu ngoại vi để phân lập các tế bào miễn dịch, nuôi cấy và hoạt hóa các chức năng chuyên biệt của các tế bào này trong môi trường đặc biệt. Sau khi đủ số lượng và có được các chức năng mong muốn (chức năng nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư), các tế bào miễn dịch sẽ được truyền trở lại cơ thể người bệnh, làm tăng số lượng và chất lượng tế bào miễn dịch đủ mạnh để tiêu diệt các tế bào ung thư.

Cả GS Tasuku Honjo và GS James P. Allison đều tìm ra lý do vì sao tế bào ung thư lại “trốn thoát” khỏi sự tiêu diệt của các tế bào miễn dịch. Trong đó GS Honjo phát hiện ra thụ thể PD-1, GS Allison phát hiện ra thụ thể CLTA-4. Khi tiếp xúc với tế bào miễn dịch, tế bào ung thư làm bất hoạt 2 thụ thể nói trên khiến tế bào miễn dịch không nhận ra tế bào ung thư.

Nhờ phát minh của hai giáo sư, ngành dược đã sản xuất ra kháng thể kháng lại hai thụ thể PD-1 và CLTA-4, giúp tế bào miễn dịch nhận ra tế bào ung thư để tiêu diệt đích. Phương pháp này đã được thế giới áp dụng và được coi là phương pháp chính thức để điều trị ung thư và đã có hướng dẫn cụ thể.

Thử nghiệm bước đầu khả quan

GS Văn cho biết, các nhà khoa học Trường ĐH Y Hà Nội dựa trên nguyên tắc của công trình đạt Giải Nobel y học 2018 là tăng cường chức năng của hệ miễn dịch trong cơ thể bệnh nhân nhưng theo hướng tiếp cận hơi khác, thông qua việc phân lập tế bào miễn dịch, tăng sinh và hoạt hoá ngoài cơ thể rồi đưa lại vào cơ thể bệnh nhân.

Từ 10-30ml máu ngoại vi, các nhà khoa học sẽ tách được vài triệu tế bào miễn dịch, sau đó nhân lên và biệt hoá được vài tỉ tế bào rồi truyền lại cho bệnh nhân, tạo ra hàng rào tế bào miễn dịch đủ mạnh và đặc hiệu để tiêu diệt các tế bào ung thư. Một liệu trình điều trị gồm 3 tháng, 6 lần truyền, mỗi lần cách nhau 2 tuần.

Hiện đề tài này đã được Bộ Y tế phê duyệt và đã thử nghiệm lâm sàng được gần 2 năm trên 75 bệnh nhân mắc 5 loại ung thư phổ biến: Phổi, gan, vú, dạ dày và đại trực tràng ở giai đoạn 3b và 4.

Theo GS Văn, những kết quả thu được ban đầu rất khả quan, giúp các bệnh nhân ung thư cải thiện rất rõ rệt về triệu chứng lâm sàng như: Ăn được, ngủ tốt hơn, bớt đau, thể trạng cải thiện, chất lượng sống được nâng cao, chưa ghi nhận phản ứng phụ. Một số bệnh nhân đáp ứng rất tốt, có trường hợp ở ranh giới sống – chết nhưng giờ đã khoẻ mạnh bình thường. Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu đang tiếp tục đánh giá về hiệu quả dài lâu của phương pháp này. Theo kết quả điều trị tại Nhật, khi áp dụng liệu pháp này, khoảng 60% bệnh nhân có cải thiện các triệu chứng lâm sàng, 3% bệnh nhân giai đoạn 3b và 4 có khối u di căn không phát triển hoặc biến mất.

Tuy nhiên GS Văn lưu ý, tế bào miễn dịch trị liệu là phương pháp điều trị hỗ trợ, dùng kết hợp với các phương pháp điều trị truyền thống khác. Ở giai đoạn sớm, vẫn ưu tiên các phương pháp truyền thống như phẫu thuật, xạ trị, hoá trị hay điều trị đích.

Hiện tại, có hàng trăm bệnh nhân đang chờ để được áp dụng phương pháp này, tuy nhiên GS Văn cho biết, sẽ cần thêm hơn 1 năm nữa để kết thúc thử nghiệm lâm sàng. Sau đó nhóm nghiên cứu sẽ báo cáo lên Hội đồng Y đức và Hội đồng chuyên môn của Bộ Y tế, từ đó mới xem xét, quyết định có được áp dụng rộng rãi hay không.

Chi phí điều trị hiện nay

Hơn 60 triệu đồng 1 chai thuốc điều trị theo liệu pháp miễn dịch.

Các loại thuốc điều trị ung thư ra đời từ công trình nghiên cứu đạt Giải Nobel Y học 2018 cũng đã được Bộ Y tế cho lưu hành, sử dụng ở Việt Nam. TS-BS Đào Văn Tú – Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng, Phó Trưởng khoa Điều trị theo yêu cầu, Bệnh viện K Trung ương (Hà Nội) – cho biết ở Việt Nam, từ cuối năm 2017, Bộ Y tế mới chính thức cho lưu hành thuốc điều trị theo liệu pháp miễn dịch. Hiện, liệu pháp này được áp dụng tại các bệnh viện như Bệnh viện Ung bướu TPHCM, Bệnh viện K Hà Nội, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Bình Dân TPHCM…

Tại Bệnh viện K, TS Tú cho hay từ năm 2016, một số bệnh nhân từ nước ngoài trở về Việt Nam đã sử dụng thuốc miễn dịch. Tuy nhiên, bắt đầu từ cuối năm 2017, được sự cho phép của Bộ Y tế, cơ sở này mới chính thức áp dụng phương pháp điều trị ung thư này. Đến nay, Bệnh viện K đã điều trị cho hàng chục bệnh nhân với phương pháp miễn dịch. Thuốc miễn dịch được chỉ định cho bệnh nhân ung thư phổi, hắc tố melanoma tiến triển, đầu mặt cổ, và ngày càng được nghiên cứu mở rộng ra nhiều bệnh ung thư khác như: Gan, thận, dạ dày, đại tràng… Ở Bệnh viện K, thuốc được xem có hiệu quả ưu việt đối với bệnh nhân ung thư phổi và đang được mở rộng nghiên cứu với các loại bệnh khác. “Liệu pháp miễn dịch được các nghiên cứu chứng minh tốt hơn so với hóa trị liệu đối với những bệnh nhân phù hợp. Trên thế giới, việc kết hợp hóa trị liệu với thuốc miễn dịch mang lại hiệu quả rất cao” – TS Tú cho hay.

Cũng theo chia sẻ của BS Tú, chi phí điều trị thuốc miễn dịch hiện nay rất cao, thuộc dạng đắt tiền, thậm chí với chi phí 100.000USD/năm. Ở Việt Nam, thuốc thuộc diện nghiên cứu thì không mất tiền, bên cạnh đó các hãng thường có chương trình tài trợ, giảm giá cho các nước nghèo.

Như vậy, để tiếp cận và điều trị ung thư bằng thuốc miễn dịch với nhiều bệnh nhân hiện nay vẫn còn rất ít, chi phí hiện tại ở nước ta cho một lọ thuốc dao động trên 60 triệu đồng. Mỗi bệnh nhân phải sử dụng 1-2 lọ trong một lần với liệu trình 3 tuần/lần. Chi phí điều trị bằng thuốc miễn dịch hiện nay chưa được bảo hiểm y tế chi trả nên người bệnh phải thanh toán 100%. Minhvietmed.vn sẽ cập nhật những thông tin mới nhất tới bạn trong thời gian tới.

Nguồn: Tổng hợp

Bài viết Thành tựu Nobel y học 2018 – Bện nhân ung thư làm thế nào để tiếp cận được? đã xuất hiện đầu tiên vào ngày Minh Việt Med - Thiết bị y tế 0941.272.696.